معرفی رشته مدیریت سلامت ایمنی و محیط زیست

Health, Safety & Environment Management

تعریف رشته:

رشته مدیریت سلامت ایمنی و محیط زیست ، بخشی از سیستم مدیریت جامع و یکپارچه است که سازمان از طریق فرآیندهای مدیریت کنترل، پیشگیری، مهندسی مخاطرات و ریسک ها براساس آخرین استانداردهای بین المللی و ملی و نیز روش علمی متداول در زمینه تخصص های مربوطه مدیریت می کند. این رشته تلفیقی از علوم مختلف از جمله مدیریت، مهندسی و علوم پایه است.

تاریخچه:

متعاقب تدوین سیستم های مدیریت زیست محیطی، ایمنی و بهداشت حرفه ای در سال های 1996 و 1999 توسط سازمان بین المللی استاندارد (ISO) و کسب موفقیت حاصل از استقرار سیستم های مدیریتی فوق الذکر در سازمانهای مختلف، صنعت نفت با توجه به موضوعات ایمنی و بهداشت حرفه های و محیط زیست در پی تدوین استانداردهای تخصصی صنعت پرمخاطره نفت بودند و در این راستا شرکتهای نفتی معتبر جهان و غیره به تدوین راهنمای استقرار و توسعه سیستم مدیریت ایمنی بهداشت و محیط زیست (HSE) پرداختند.

در ایران در اواخر سال 1380 پیرو تاکید وزارت نفت مبنی بر استقرار سیستم مدیریت HSE در این وزارتخانه، شورای مرکزی نظارت بر ایمنی و آتش نشانیف نسبت به انتخاب و ترجمه خطوط راهنمای HSE تدوین شده توسط انجمن تولیدکنندگان نفت و گاز OGP (Oil and Gas Producers) همت گمارند. شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در ادامه سیاست های کلان خود در راستای رسیدن به استانداردهای جهانی صنایع نفتی و تغییر نگرش دیدگاههای سنتی نسبت به مسائل ایمنی در مجموعه خود اقدام به تشکیل مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست نموده است. این تشکیلات که جایگزین ادارات ایمنی و آتش نشانی شده است، هر چند که بسیار جوان و نوپا باشد، لیکن در دوره فعالیت کوتاه خود کارنامه ای پربار و تأثیری قابل توجه در مجموعه های عملیاتی برجا گذاشته است. شرکت ملی نفت ایران نیز با الهام از مدل HSE طراحی شده، نسبت به تدوین این استاندارد در مجموعه خود اقدام نموده است. بدین ترتیب هر یک از شرکتهای زیر مجموعه وزارت نفت (اعم از شرکتهای اصلی نفت، گاز و پتروشیمی و پیمانکاران فرعی) با استفاده از خطوط راهنمای تدوین شده در سطح بین المللی نسبت به اجرای مدل HSE اقدام نموده است.

از اواخر سال 1380 برخی صنایع بزرگ کشور نیز اقدام به تهیه و تدوین دستورالعملهایی جهت اجراء و پیاده­سازی اهداف و برنامه­های سیستم HSE نموده­اند. در حال حاضر در بسیاری از صنایع کشور، وزارتخانه ها و سازمانها نظیر وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سازمان صنایع و معادن، شهرداری و … اهداف و برنامه های HSE مطرح و در حال اجرا و پیاده سازی می باشد.

تمام شرکت های بزرگ نفتی دنیا از قبیل ADNOC, BP, Shell, Total ، وزارت نفت ایران و … دارای مدلی از سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست می باشند. از جمله شرکتهای داخلی که توانسته اند این سیستم را با موفقیت استقرار داده و اجرا نمایند شرکت داده های زمینی پارس است. این شرکت به دکل های حفاری خدمات ارائه می دهد.

در ضمن کتاب «راهنمای استقرار و توسعه نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست» توسط شرکت ملی نفت ایران در سال 1382 منتشر گردیده است و همچنین گزارش شماره 210/6 و 36 انجمن بین المللی تولیدکنندگان نفت و گاز OGP تحت عنوان:

Guidelines for the development & Application of Health, safety & Environmental Management system

نیز مؤید نیاز این منابع به این سیستم می باشد.

ارزشهای لحاظ شده (Values):

این رشته بر ارزشهای زیر تأکید دارد:

-        رعایت حقوق مردم با بهره گیری از آموزه های الهی

-        تاکید بر سلامت، به ویژه سلامت محیط زیست به عنوان حق اساسی همه انسانها

-        تاکید بر توسعه پایدار به منظور بهبود بخشی به شاخصهای کیفیت زندگی انسانها

-        تلاش در به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محیط زیست انسانها

-   تاکید بر تامین همه جانبه ایمنی (Safety) برای کلیه کارکنان در محیطهای صنعتی و به صفر رساندن حوادث و آسیب ها در آنها با بهره گیری از علم روز

-        تاکید بر حفظ و حراست از محیط و منابع خدادادی و پاسداری از سرمایه­های ملی و حقوق نسلهای آینده

-        تاکید بر توسعه فرهنگ ایمنی در محیطهای صنعتی

رسالت رشته (Mission):

رسالت این رشته، نیروهای آگاه، ماهر، مدیر، پژوهشگر و توانمند می باشد که دانش آموختگان آن با فراگیری آموزشهای لازم در زمینه های اصول و مبانی مدیریت محیط زیست، اصول و مبانی بهداشت محیط و کنترل آلاینده های محیطی، اصول و مبانی بهداشت حرفه ای و اصول ایمنی (Safety) و تلفیق این علوم با هم، همچنین آشنایی با روشهای پژوهش علمی سازماندهی شده، با برنامه ریزی خاص و استفاده از دستورالعملها، استانداردها و روش های اجرایی خدمات خود را به جامعه و کشور ارائه می دهند.

چشم انداز (Vision):

در 10 سال آینده، این رشته، در زمینه های آموزشی و خدماتی از استانداردهای جهانی برخوردار و از لحاظ تولید علم در منطقه در زمره کشورهای مطرح قرار خواهد داشت.

اهداف رشته: (Aims):

انتظار می­رود با تربیت دانش­آموختگان این رشته،دستیابی به اهداف زیر تسهیل­گردد:

• تربیت نیروهای آموزش دیده در زمینه HSE برای صنایع کشور، به ویژه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی

• بالابردن سطح کیفیت ایمنی، بهداشت و محیط زیست در کشور

• ایجاد زمینه های حساسیت و پذیرش آموزه های ایمنی، بهداشت و محیط زیست توسط کارکنان و مدیران و توسعه فرهنگ ایمنی در کشور
• بالابردن سطح کیفی و کمی آموزش متناسب با رشد سریع و تغییرات ایجاد شده در صنعت، همگام با پیشرفت فناوری در دنیا
• ایجاد اشتغال مفید در کشور

نقش دانش آموختگان (Role definition):

دانش آموختگان این رشته دارای نقشهای مدیریتی، آموزشی، پژوهشی و مشاوره ای خواهند بود.

وظایف حرفه های دانش آموختگان (Task analysis):

این وظایف به تفکیک هر نقش به شرح زیر است:

نقش مدیریتی:

-        برنامه ریزی، سازماندهی، ارزشیابی و هدایت گروه های کاری مرتبط

-        مشارکت و هماهنگی در اجرای برنامه های شناسایی و کنترل خطرات ایمنی، بهداشت و محیط زیست

نقش آموزشی:

-        مشارکت در تهیه و تدوین دستورالعملهای مرتبط با HSE در صورت نیاز

-        آموزش برنامه های مرتبط با HSE به کارکنان

نقش پژوهشی:

-        طراحی پروژه های HSE و ارائه به مسئولین ذیربط

-        ارزیابی پروژه های مرتبط با HSE و ارائه پیشنهادات به مسئولین ذیربط

-   انجام تحقیقات پیرامون مدیریت پیشگیری از حوادث و آسیبهای ناشی از کار و آلودگی­های زیست­محیطی HSE و ارائه گزارش نتایج به مسئولین ذیربط

-        همکاری با متخصصین دیگر رشته ها جهت اهداف پژوهشی HSE

-        همکاری در طرحهای پژوهشی کشوری با مسئولین نظام سلامت، در صورت­نیاز

نقش مشاوره ای:

-        ارائه مشاوره به مسئولین ذیربط به منظور استقرار و اجرای نظام HSE

-        ارائه مشاوره به مسئولین در جهت افزایش بهره­وری سیستم های HSE

راهبردهای کلی آموزشی:

استراتژی های برنامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد رشته مدیریت سلامت، ایمنی و محیط­زیست شامل موارد ذیل می باشد:

• تلفیقی از استاد محوری و فراگیر محوری.
• طراحی برنامه آموزشی مبتنی بر وظایف حرفه ای
• آموزش مفاهیم بصورت تلفیقی از واحدهای اجباری و اختیار

سابقه این رشته در خارج از کشور:

·         جدول ذیل لیست دانشگاه های منتخب خارج از کشور را نشان می دهد. در مرحله اول تدوین دوره کارشناسی ارشد مدیریت سلامت، ایمنی و محیط زیست، در مجموع 8 دانشگاه در کانادا، 3 دانشگاه در انگلستان و 9 دانشگاه در آمریکا و 1 دانشگاه در استرالیا مورد بررسی قرار گرفته اند. در این دانشگاه ها رشته مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست تحت عناوین مختلف از جمله محیط زیست، بهداشت، ایمنی – مدیریت ایمنی و بهداشت زیست محیطی – ایمنی شغلی و بهداشت و محیط زیست ارائه می گردد.

       جدول لیست دانشگاه های منتخب خارج از کشور

·         بررسی نهایی، 10 دانشگاه معتبر موجود در دنیا که رشته کارشناسی ارشد مدیریت سلامت، ایمنی و محیط زیست (HSE) داشته اند به شرح ذیل انتخاب گردید:

·         1) University of Greenwich

·         2) Oxford Brookes University

·         3) University of Bradford

·         4) University of Salford

·         5) The University of Findlay

·         6) University of Glamorgan

·         7) University of Sunderland

·         8) The University of Portsmouth

·         9) The University of Minnesota

·         10) University of Birmingham